Compléter
Madaniyat va san'at tarixi IX-XIII asrlarVersion en ligne
Mos javobni qo'ying
1
Jarqo'rg'on
VI
60
maqbaralar
Minorai
uchburchak
kvadrat
100
XX
XV
XII
Kalon
XI
-
asrda
masjid
qurilishi
ham
keng
rivojlandi
va
uning
o'ziga
xos
tipi
yuzaga
keldi
.
Asosiy
shaklidagi
gumbazli
bino
kompozitsiyalar
Markaziy
Osiyo
yerlarida
keng
tarqaldi
va
mahalliy
sharoitga
qarab
o'ziga
xos
fazilat
va
ko'rinish
kashf
etdi
.
Bu
davrda
peshtoq
-
gumbazli
qurilishi
ham
rivojlandi
.
Masjidlar
qurildi
,
ularda
ham
yangi
uslub
va
yo'nalishlar
yuzaga
keldi
.
asrda
qurilgan
Mag'oki
Attor
masjidi
Movarounnahr
me
?
morchiligida
yangi
uslubiy
izlanishni
boshlanishida
turgan
yodgorliklardan
hisoblanadi
.
XI
-
XII
asrda
minora
qurilishi
ham
keng
odat
tusini
oldi
.
Markaziy
Osiyodagi
eng
baland
minora
Buxorodagi
yodgorligi
bo'lib
uning
badandligi
m
.
ga
etadi
.
Bularda
ham
g'ishtning
badiiy
imkoniyatlari
ularning
tashqi
bezagini
belgilashda
muhim
rol
o'ynagan
.
Aslida
g'isht
minora
yuzasi
naqshini
tashkil
etuvchi
birdan
bir
unsur
bo'lib
qolgan
.
Ularning
taxlanishi
va
turish
holati
hisobiga
yuza
o'ziga
xos
ko'rinish
va
latofat
kashf
etgan
.
minorasi
(
1108
-
09
yillar
)
o'ziga
xos
uslubda
yaratilgan
va
xarakteri
jihatidan
avvalgi
-
VIII
asr
me
?
morchilik
uslubini
davom
ettiradi
.
2
Xorazm
Abdulaziz
1225
Buxoro
Sadr
Burhonidin
konussimon
chodirsimon
1196
Vobkentdagi
-
1211
-
yillarda
qurilgan
minora
nisbatlarining
nozik
topilganligi
va
nihoyatda
yuqoriga
intiluvchan
ajoyib
shaklining
mustahkam
va
mag'rurligi
bilan
xarakterlanadi
.
Quruvchi
nomi
minora
bezak
ichida
yozib
qoldirgan
.
Bu
davrda
marhumlar
ruhini
abadiylashtirishga
qaratilgan
maqbaralar
qurilishi
ham
o'ziga
xosliklarni
yaratdi
.
Ko'hna
Urganch
(
)
dagi
Faxriddin
Roziy
va
Tekesh
maqbarasi
o'ziga
xos
xususiyatga
ega
.
Garchi
u
Markaziy
Osiyoda
keng
tarqalgan
peshtoq
-
gumbazli
kompozitsiya
tipiga
kirsa
ham
,
qirrali
barabanga
o'rnatilgan
gumbazdan
tashkil
topgan
.
Turkmanistondagi
peshtoq
-
gumbazli
binolar
bezatilishida
g'ishtning
badiiy
imkoniyatidan
keng
foydalanilgan
.
3
«Donishmandlar
Farg'oniy
«Ma
Xorazmiy
IX
X
Iroq
asrda
bu
Bog'dodda
«Bayt
-
ul
-
hikma»
(
uyi»
)
?
Sharqning
fanlar
akademiyasi
tashkil
etildi
.
Xuddi
shunga
monand
asr
oxirlarida
Xorazmda
ham
podsho
Ma
?
mun
ibn
Ma
?
mun
davri
(
995
-
997
)
da
«Bayt
-
ul
-
hikmat»
(
«Donishmandlar
uyi»
)
tashkil
etildi
.
Urganchda
tashkil
etilgan
bu
«Bayt
-
ul
-
hikma»
?
?
mun
akademiyasi»
(
Xorazm
akademiyasi
)
deb
nomlanadi
.
Bag'dod
va
Urganchdagi
«Donishmandlar
uyi»da
o'z
vaqtida
nomlari
dunyoda
mashhur
ulug'
alloma
va
mutafakkirlar
tahsil
ko'rganlar
.
Ular
orasida
Ahmad
,
Al
,
Beruniy
,
ibn
Sino
,
ibn
alHammor
,
Abu
Sahl
Masihiy
,
ibn
kabi
ulug'
va
boshqa
buyuk
zotlarning
nomlari
bor
.
4
jabr»
Algoritmlar
Farg'oniy
Astronomiyaning
«dediki
Xorazmiy
lotin
Algebraning
o'zbek
kibernetika
mustaqil
fan
sifatida
vujudga
kelishi
va
rivojlanishida
bevosita
Xorazmiy
faoliyati
bilan
bog'liq
«Algebra»
atamasining
o'zi
tomonidan
yozilgan
«Al
kitob
va
muxtasar
fi
hisob
al
-
jabr
val
muqobala»
(
«Al
-
jabr
va
al
-
muqobala
hisobi
haqida
qisqacha
kitob»
)
nomli
risoladagi
«Al
-
so'zning
lotincha
talaffuz
ifodasidan
kelib
chiqqan
.
Bu
asar
bir
necha
o'nlab
va
boshqa
Yevropa
tillariga
tarjima
qilingan
.
nazariyasini
ham
Xorazmiy
nomi
bilan
bog'langanligi
,
hatto
«Algoritm»
atamasi
ham
lotinchada
ifoda
etilgan
«Dixi
Algoretmuk»
(
al
-
Xorazmiy»
)
so'zidan
kelib
chiqqanligini
hech
kim
inkor
eta
olmaydi
.
«Algoritm»
tushunchasi
hozirgi
zamon
,
EHM
va
hozirgi
zamon
informatsion
texnologiya
va
jarayonlarning
asosiy
kategoriyasiga
aylandi
.
5
28
Sino
90
162
adabiyotshunos
Hindiston
Yunoniston
xorazm
Arabiy
sanskrit
ixtirochi
Abu
Rayhon
Muhammad
ibn
Ahmad
al
-
Beruniy
?
buyuk
qomusiy
olim
va
mashhur
mutafakkir
.
Beruniy
ilm
-
fanning
deyarli
barcha
sohalari
bilan
shug'ullangan
allomadir
.
U
Yaqin
va
O'rta
Sharqning
boy
fan
madaniyatini
puxta
o'rganib
,
qadimgi
mumtoz
ilmi
bilan
ham
chuqur
tanishib
,
yirik
alloma
bo'lib
yetishdi
.
U
shoir
,
olim
ham
edi
.
Ona
tili
bo'lmish
tilidan
tashqari
yana
arab
,
sug'diy
,
forsiy
,
suryoniy
,
yunon
,
qadimgi
yahudiy
tillarini
,
shuningdek
,
Hindistonda
(
qadimgi
hind
)
tilini
o'rgandi
.
Beruniy
ilm
-
fanning
hamma
sohalarida
samarali
ijod
etib
,
kitob
va
risolalar
qoldirdi
.
Shulardan
atigi
tasi
bizgacha
yetib
kelgan
.
Hozirgi
paytda
allomaning
«Qadimgi
xalqlardan
qolgan
yodgorliklar»
,
«Hindiston»
,
«Geodeziya»
«Ma
?
danshunoslik»
,
«Mas
?
ud
qonuni»
,
«Munajjimlik
san
?
atidan
boshlang'ich
tushunchalar»
,
Ibn
bilan
savol
-
javoblari
nashr
etilib
,
turli
tillarga
tarjima
qilindi
.
Beruniyning
tabiiy
-
ilmiy
qarashlari
muhim
ahamiyatga
ega
.
U
astronomik
kuzatishlar
orqali
Oy
va
Quyoshning
tutilishi
,
ularning
Yerdagi
hayotiga
ta
?
siri
,
gidrogeologiya
,
iqlim
,
kalendar
(
taqvim
)
kabi
o'ta
murakkab
muammolarni
yangi
ilg'or
uslub
va
tamoyillar
ko'magida
hal
etishga
e
?
tibor
qaratdi
.
6
1015
«Mantiq»
besh
Minerologiya
saroy
1002
Ma
fiqh
O'n
matematika
Afshona
Balxdan
Ali
ibn
Sino
Buxoro
yaqinidagi
qishlog'ida
tug'ilgan
.
Uning
otasi
Abdulloh
asli
bo'lib
,
ibn
Sino
yoshga
to'lganda
oilasi
bilan
Buxoroga
ko'chib
keladi
.
Ibn
Sino
Arastuning
asarini
,
Oklidesning
«Anosir»ini
,
Batlimusning
«Al
-
Majastiy»sini
shu
buyuk
zotdan
o'rganadi
.
Bunda
oldinroq
esa
Ismoil
ismli
bir
zotdan
ilmidan
tahsil
ko'radi
.
yoshidayoq
«Qur
?
on»ni
yod
olgan
ibn
Sino
ustozlarini
shoshirib
qo'yadigan
zukko
bola
edi
.
Falsafa
,
mantiq
,
falakiyot
,
tabiiy
va
riyoziy
ilmlar
u
juda
yaxshi
biladigan
bilim
sohalari
edi
.
Bulardan
tashqari
,
islom
tarixini
mufassal
o'rgandi
.
Buxoro
amiri
Nuh
ibn
Mansur
(
970
-
997
)
og'ir
dardga
chalinadi
.
Uni
davolashda
ibn
Sino
faol
qatnashadi
va
buning
evaziga
u
kutubxonasida
saqlanayotgan
nodir
kitoblardan
foydalanish
imkoniyatiga
ega
bo'ladi
.
-
yilda
Xorazmga
boradi
.
O'sha
davrning
yirik
madaniyat
markazlaridan
biri
bo'lgan
Urganchda
?
mun
akademiyasida
faollik
ko'rsatadi
.
|