2
Paleolitoa: noiz eta non garatu zen.
Paleolitoak lehen gizakiak sortu zenetik (duela 5 milioi urte, gutxigorabehera) nekazaritza eta abeltzaintza asmatu zituzten arte (duela 11.000 urte inguru) hartzen du.Paleolitoan, gizakiak tributan antolatzen ziren; ehizaren eta bilketaren bidez lortutakoak jaten zituzten; ez ziren leku finko batean bizi, nomadak ziren; eta zura, harriak eta hezurrak erabiltzen zituzten lanabesak egiteko.
Paleolitoko gizakiak familia gutxi batzuez osaturiko hogei eta berrogei kide inguruko tributan bizi ziren. Maitasun- eta elkartasun-sentimenduak zituzten.Gurasoak haurrez arduratzen ziren nerabezarora arte, eta bizirik irauteko behar zuten guztia irakasten zieten: tresnak, sua, arropak eta abar nola egin, janariaa nola bilatu...Zaharrak ziren tribuko jakintsuenak.
Paleolitoan, pertsonak nomadak ziren; hau da, ez ziren leku finko batean bizi, baizik eta aldde batetik bestera ibiltzen ziren, janari bila.Aintziren inguruan eta ibaiertzetan kokatzen ziren.Talde batzuk aire zabalean bizi ziren; baina, oro har, txabolak egiten zituzten, adarrak eta hostoak edo animalien larruak erabiliz. Talde batzuk haitzuloetan bizi ziren.
5
Elikadura: ehiza eta bilketa.
Paleolitoko gizakiek bilketatik, ehizatik eta arrantzatik bizi ziren. Emakumeak bilketaz eta animalia txikiaz harrapatzeaz arduratzen zirela uste da, eta gizonek animalirik handienak ehizatzen zituztela. Arrantzan, berriz, gizonek nahiz emakumeek jarduten zuten.Batez ere, fruituak, landareak eta animalia txikiak (igelak, txoriak, arratoiak, intsektuak, narrasti txikiak...) jaten zituzten.Animalia handiak (oreinak, bisonteak,hartzak, mamutak) ez zituzten oso sarritan ehizatzen.Harrizko puntadun zurezko lantzak erabiltzen zituzten. Askotan, animalia hilen haragia aprobexatzen zuten.Batzuetan, arrainak arrantzatzeko tranpak eta hezurezko arpoi txikiak erabiltzen zituzten. Itsaskiak ere jaten zituzten.
6
Osasuna eta gaixotasuna.
Paleolitoan, bizimodua oso gogorra zen. Animalia baten erasoak edo edozein gaixotasunek heriotza eragin zezakeen.Gutxik lortzen zuten hogei urtetik gora bizitzea.
7
Sinesmenak eta errituak.
Gure arbasoek hainbat espiritu bazirela sinesten zuten; ehizan laguntzen, ugalkortasuna errezten zuen, eta gaixotasunak eta heriotza eragiten zituzten espirituak. Horregatik, errituak egiten zituzten, espirituak alde izateko.Paleolitoko gizakiek hildakoak ehozten zituzten.
Duela 35.000 urte inguru, gizakiek lehen artelanak egin zituzten.LEHEN PINTURAK:Paleolitoko pertsonek pinturaz apaitzen zituzten haitzuloetako hormak eta sabaiak. Horregatik, labar-artea.Polikromoak dira; hau da,zenbait kolore erabiltzen zituzten irudi berean.Pintura oso erreralistak dira.Animalien irudiak adierazten dira: oreinak, bisonteak, zaldiak, mamutak...Adibiderik onenak Espainako iparraldean eta Frantziako hegoaldean aurkitu dira.Animaliak pintatzen zituzten espirituek animaliok ehizatzen laguntzeko.ESKULTURAK ETA GRABATUAK:Gure arbasoak grabatu ederrak ere egiten zituzten, harrietan eta animalien hezurrretan.Emakumeen eskultura txikiak egiten zituzten: venusak esaten zaie. Eskulturotan adierazitako emakumeek nabarmen handituta dituzte sexu-organoak; ziur asko, espirituek tribuko emakumeek ugalkortasuna berma dezaten.
Paleolitoa duela 11.000 urte inguru amaitu zen, nekazaritza eta abeltzantza agertzean.Neolitoa hasi egin zen.
|
Créer jeu